Rusya'da büyük işletmeleri olan çok uluslu şirketler hassas bir denge politikası yürütüyor: Batılı müşterilere ve yatırımcılara orada sadece temel ürünler sattıklarını ya da elden çıkarmaya çalıştıklarını söylerken, giderek düşmanlaşan Kremlin'in faaliyetlerini engellemesini önlemeye çalışıyor.

1. Kremlin neden Batılıların varlıklarına el koyuyor?

Devlet Başkanı Vladimir Putin Nisan ayında, ABD ve müttefiklerinin de aralarında bulunduğu "düşman" devletlerin benzer hamlelerine ya da bu hamlelerin tehdidine yanıt olarak, bu ülkelerin şirketlerinin ya da bireylerinin malvarlıkları üzerinde "geçici" devlet kontrolüne izin veren bir kararname imzaladı.

Pazar günkü hamle Kremlin'in varlıklara el koymak için kararnameyi ikinci kez kullanması oldu. Daha önce Rusya, Finlandiyalı Fortum Oyj ve Alman Uniper SE'ye ait kamu hizmetlerinin kontrolünü ele geçirmişti. Birkaç gün sonra her iki birime de Putin'in müttefiki Igor Sechin'in başında bulunduğu devlete ait petrol üreticisi Rosneft PJSC'de çalışmış olan yeni patronlar atandı.

2. Carlsberg ve Danone'nin Rusya'daki operasyonları ne kadar önemli?

Danone'nin Rusya'daki süt ürünleri ve bitki bazlı işletmeleri geçen yılın ilk dokuz ayında gelirin %5'ini oluşturdu ve yaklaşık 8.000 çalışana sahip.

Rusya ve Ukrayna, 2021 yılında Carlsberg'in toplam satışlarının yaklaşık %13'ünü ve faaliyet kârının yaklaşık %9'unu oluşturdu. Şirket Rusya'da yaklaşık 8.400 kişiyi istihdam ediyor ve daha önce buradaki operasyonlarını grubun geri kalanından ayırmıştı.

İki şirket gelecekte iştiraklerin kontrolünü yeniden ele geçirme seçeneğini güvence altına almaya çalışıyordu. Geçtiğimiz yıl Fransız otomobil üreticisi Renault, altı yıl içinde geri dönme seçeneğiyle çıkmak için bir anlaşma yapmıştı.

3. Batılı şirketler Putin'in baskılarını durdurabilir mi?

Danone, Rusya'daki hissedar haklarını korumak için adımlar attığını ve Carlsberg'in yasal ve operasyonel sonuçları değerlendirdiğini söyledi. Fortum geçtiğimiz hafta Nisan ayındaki el koyma işlemine ilişkin bir tahkim süreci başlattı. Ancak Rusya artık Batılı yatırımcılara adil görünme kaygısı taşımadığından, bu ya da diğer çok uluslu şirketlerin ne kadar başvuruda bulunabileceğini görmek zor.

Carlsberg bu hamlenin beklenmedik olduğunu söyledi ancak Şubat ayında Rus yetkililerin bir işletmenin kasıtlı olarak değerinin düşürüldüğünden şüphelenmeleri halinde işgücünü savaş öncesi seviyelerde tutmak için kamulaştırabileceği riski konusunda uyarıda bulunmuştu. Bu da yerinde kalan ya da muhtemelen faaliyetlerini azaltan şirketlerin bile hedef olabileceği anlamına geliyor.

4. Hangi batılı markalar hala orada faaliyet gösteriyor?

Rusya'da büyük operasyonları olan Batılı markalar el koyma kararını endişeyle karşılıyor. Rusya'da süt ürünleri de satan içecek devi PepsiCo'nun yanı sıra şekerleme grupları Mondelez ve Mars geçen yıl etkileyici satış ve kar büyümesi kaydetti. Unilever Rusya'da dondurma gibi ürünler sattığı için eleştirilere maruz kalırken Nestle de Rusya'da yaklaşık 7,000 çalışanıyla altı fabrika işletmeye devam ediyor.

Procter & Gamble, Colgate-Palmolive ve Philip Morris International da pazarda kaldı. 

5. El koyma Danone ve Carlsberg için ne anlama geliyor?

Rus iştirakleri yoğurt ve bira üreticisi için önemli olsa da, önemli zararlar zaten fiyatlandırılmış olduğu için piyasanın tepkisi sessiz kaldı. Danone Ekim ayında 1 milyar Euro'ya varan bir zarar uyarısında bulunmuştu.

Carlsberg daha önce bu işten çıkmanın önemli bir gayri nakdi değer düşüklüğüne yol açacağını söylemişti.

Danske Bank kredi analisti Mads Lindegaard Rosendal Pazartesi günü yayınladığı notta, Rusya hükümetinin Baltika Breweries iştirakinin kontrolünü ele geçirmesinin ardından Carlsberg'in bir sonraki kazanç açıklamasında Rusya'daki varlıklarını sıfıra indirebileceğini söyledi.

6. Çok uluslu şirketler Rusya'da başka hangi kısıtlamalar altında faaliyet gösteriyor?

Moskova'nın izin vermemesi nedeniyle şirketler Rusya'dan herhangi bir kar elde edemiyor. Bu tüketici birimleri de dahil olmak üzere büyük Rus şirketlerinin, 2021-2022'de 2018-2019'a kıyasla kârlarındaki fark üzerinden %10'luk bir ek vergiden etkilenmesi bekleniyor. Varlıkların satışı, bedelsiz olarak elden çıkarılsa bile yerel onay ve devlet bütçesine zorunlu katkı gerektiriyor.