Platin (XPTUSD) bu ay ve yıl başından bu yana diğer metal türlerini açık ara geride bıraktı. Bunun nedeni, emtianın arzının üst üste üçüncü yıl da talebin gerisinde kalacağının beklenmesi. Ancak bu, XPTUSD fiyatlarının olağanüstü performans göstermesinin tek nedeni değil.
Altın rekor seviyeyi gördü, platin için fırsat oluştu
Çarşamba itibarıyla altın fiyatları bu yıl %29 oranında yükseldi. Bu da bazı yatırımcıların platine yönelmesine yol açtı. Küresel endeks sağlayıcısı Indxx’in ürün ve inovasyon başkanı Vaibhav Agarwal, bu yönelimi “altın yorgunluğu” olarak tanımladı.
Agarwal, MarketWatch’a gönderdiği bir e-postada, mücevher üreticilerinin “özellikle Çin’de maliyetler ve değişen tüketici tercihleri nedeniyle aktif olarak altından platine geçiş yaptığını” söyledi.
Elbette, dünya genelinde süregelen arz açığı, bu yıl çarşamba itibarıyla %44’e ulaşan XPTUSD fiyat artışının en büyük nedeni olmaya devam ediyor. En aktif vadeli işlem sözleşmesine göre metalin onsu çarşamba günü 1.313,10 dolardan kapanarak Eylül 2014’ten bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. Bu da sadece bu ay içinde neredeyse %25’lik bir artış anlamına geliyor.
Altın ve onun “kardeş metali” paladyumun fiyatları da yükseliyor; ancak bu performanslar XPTUSD ile kıyaslandığında sönük kalıyor. Altın vadeli işlemleri bu ay yalnızca %2,8 artarken, paladyum vadeli işlemleri bu ay %9,4, yıl genelindeyse neredeyse %17 yükseldi.
Grafikte görüleceği üzere platin altına göre çok daha sert bir sıçrama yaşadı
Aberdeen Investments ETF yatırım stratejisi direktörü Robert Minter, gelişmiş piyasalardaki devam eden kamu harcamalarının bu ülkelerin para birimlerinin değerini zayıflattığını ve bunun da altın, gümüş ve paladyuma yarar sağladığını belirtti.
Bu üç metalin yılbaşından bu yana elde ettiği kazançlar etkileyici olsa da, Minter’a göre platin kadar öne çıkamamalarının temel nedeni Çin’deki mücevher talebi. Zira Çin’de mücevher genellikle yatırım amacıyla da satın alınıyor.
Sıkışan Arz
Dünya Platin Yatırım Konseyi (WPIC) verilerine göre 2025, “yıllık 8 milyon ons’luk bir piyasada neredeyse 1 milyon ons’luk ciddi bir XPTUSD açığı” yaşanan üçüncü ardışık yıl olacak. WPIC araştırma direktörü Edward Sterck, MarketWatch’a verdiği demeçte “Platin piyasası yapısal bir açık içinde” dedi. WPIC, bu açığın 2029 yılına kadar da “önemli ölçüde” süreceğini öngörüyor.
Geçen yılki 992.000 ons’luk arz açığı, 2013’ten bu yana görülen en derin açık oldu. Bu yılki açık ise 966.000 ons olarak tahmin ediliyor. Artan yatırım ve mücevher talebi, bu açığın başlıca nedenleri arasında.
Arz açığı, kısmen yer üstü stoklardan karşılanıyor — fakat bu stoklar, talebin sadece üç aylık kısmını karşılayabilecek düzeyde ve “sürdürülemez derecede düşük” seviyede. Sterck, bu yüzden fiyat artışının “piyasaya daha fazla metal çekmek adına gerekli” olduğunu söyledi.
Ancak bu fiyat artışı, geri dönüşüm konusunda çok etkili olmadı. Yaklaşık yarım yüzyıldır araçlarda kullanılan katalitik konvertörler, XPTUSD grubu metaller içeriyor ve geri dönüşüm potansiyeli yüksek. Leverage Shares kıdemli araştırmacısı Sandeep Rao’ya göre, küresel platin arzının yalnızca dörtte biri geri dönüşümden geliyor. Rao “Hurda geri dönüşümünün konsolide edilmesi ve normalleştirilmesi bu katkıyı ikiye katlayabilir” dedi. Ancak bu henüz gerçekleşmiş değil.
Johnson Matthey’e göre, katalitik konvertörlerde yılda küresel olarak yaklaşık 90 metrik ton platin, 300 metrik ton paladyum ve 30 metrik ton rodyum kullanılıyor — ve bu metallerin %30 ila %50’si geri dönüşüm yoluyla elde ediliyor.
Yine de yatırım talebinin hesaplamaya dahil edilmediği varsayıldığında, aslında arz açığı olmayabilirdi.
Emtia araştırma ve danışmanlık şirketi CPM Group’un bir raporuna göre, küresel XPTUSD arzı 2024’te daha dengeliydi ve 26.000 ons’luk bir fazlalık vardı. 2025 içinse CPM, 329.000 ons’luk bir arz fazlası öngörüyor.
CPM Genel Müdürü Jeffrey Christian, bu ay başında YouTube’da yayınladığı bir videoda “Platin eksik değil ve rafine edilmiş XPTUSD arzı talebi karşılamak için yeterli” dedi. Christian, platin piyasasında arzın çok sıkı olduğu ve üreticilerle geri dönüşümcülerin taleple baş edemediği yönündeki düşüncenin bir “yanılgı” olduğunu söyledi.
Christian, yatırım amaçlı alınan emtiaların kullanılmadığını, ana madde formunda kaldığını ve yeniden piyasaya sürülebileceğini belirterek, “Yatırım talebinin çoğu gizlidir” ve bunun tahmin edilmesi oldukça zordur dedi.
Gerçekte, dünyada büyük miktarlarda XPTUSD stoklandığını belirten Christian, içten yanmalı motorlu araçların azalmasıyla birlikte (bu araçlar platin grubu metallere ihtiyaç duyuyor) arz fazlasının daha da büyüyebileceğini ekledi.
Talep Kayması
Buna rağmen analistler, Indxx’ten Agarwal’in “altın yorgunluğu” olarak tanımladığı eğilimin çeşitli şekillerde görüldüğünü belirtiyor.
WPIC’ten Sterck’e göre, XPTUSD piyasasını “heyecanlandıran” şey, “tahminlerin ötesinde artan yatırım ve mücevher talebi potansiyeli.”
Sterck, Çin’deki külçe ve madeni para yatırımlarının beklentilerin ötesinde seyrettiğini, ancak asıl heyecanın mücevher talebindeki değişimden kaynaklandığını söyledi.
“Altın fiyatlarının yüksekliği, altın takı satışlarını etkiledi” diyen Sterck, bu satışların Çin’de yılın ilk çeyreğinde yıllık bazda %32 düştüğünü belirtti. Buna karşılık, XPTUSD takı üretimi aynı dönemde %26 arttı. Mücevherciler “daha değerli platini sunarak müşterileri geri kazanmaya” çalışıyor.
Agarwal’e göre, Çin Nisan 2025’te 11,5 metrik ton XPTUSD ithal etti — bu, son bir yılın en yüksek aylık hacmi.
Platin fiyatlarında daha fazla yükseliş mümkün, çünkü metal hâlâ 2014’teki 1.500 dolarlık zirvesinin ve şu anki 3.300 doları aşan altın fiyatlarının oldukça altında. Agarwal, platinin hâlâ “diğer değerli metallere göre düşük değerli” olduğunu ve yatırımcılar için hâlâ geç kalınmadığını söylüyor.
Ayrıca, yatırımcıların platine erişebileceği birçok yol var: fiziki XPTUSD (külçe ve madeni para), borsa yatırım fonları (ETF), vadeli işlem sözleşmeleri ve platin madenciliği veya hidrojen teknolojisi ile ilişkili hisseler. Platin katalizörler, hidrojen yakıt hücrelerinde kullanılıyor. Platin ETF’lerine örnek olarak Abrdn Physical Platinum Shares ETF veriliyor.
Agarwal, “Fiyatlar hâlâ tarihî zirvelerin oldukça altında olduğundan, XPTUSD, portföyünü çeşitlendirmek ve değerli metallerdeki yapısal değişimden faydalanmak isteyenler için cazip bir fırsat sunuyor” diyor.
