Trump‘ın Çin’e ilişkin yaptığı son açıklamalar gündeme damga vurdu. Washington ile Pekin arasındaki ticaret ateşkesi üzerinden haftalar geçmeden, trans-Pasifik karşılıklı hamleler yeniden başladı ve yeniden tırmanma riski artıyor.
Trump: Çin anlaşmamızı ihlal etti
Başkan Donald Trump, Cuma günü yaptığı paylaşımda Çin’in “kendileriyle yaptığı anlaşmayı tamamen ihlal ettiğini” belirtti. Bu açıklama, ABD Dışişleri Bakanlığı’nın Çinli öğrencilerin vizelerini iptal edeceğini açıklamasının ertesi günü geldi. Çin ise karşılık veriyor.
Bu gelişmeler, Beyaz Saray’ın uyguladığı vergilerin çoğunun yasa dışı olduğuna hükmeden ve şu anda temyiz sürecinde olan mahkeme kararlarının karmaşık hale getirdiği ticaret görünümüne yeni bir belirsizlik dozu ekliyor.
Trump’ın Truth Social üzerinden yaptığı açıklama, Çin’in 2 Nisan’da Trump’ın gümrük tarifesi hamlesinin ardından ABD’ye karşı uyguladığı tarife dışı misilleme önlemlerini kaldırma sözü verdiği ortak bildiriyi hedef aldı. CNBC’ye konuşan ABD Ticaret Temsilcisi, Çin’in elektrik motorlarında kullanılan bazı nadir toprak mıknatıslarının ihracatını hâlâ eski haline getirmediğini söyledi.
İhracat kontrolleri, hem Çin’in 2 Nisan sonrası uyguladığı kısıtlamaları kaldırma hızı hem de ABD’nin Huawei’nin yapay zekâ çiplerini kullanan küresel şirketleri ABD ihracat kontrollerini ihlal etmekle uyararak Çin’in teknolojiye erişimini sınırlama çabalarıyla birlikte önemli bir anlaşmazlık noktası haline geldi.
Çin Büyükelçiliği Sözcüsü Liu Pengyu, Cuma günü yaptığı açıklamada, iki tarafın Cenevre’deki görüşmelerden bu yana iletişim halinde olduğunu söyledi. “Son dönemde Çin, ABD’nin yarı iletken sektöründeki ihracat kontrol önlemlerini kötüye kullanması ve diğer ilgili uygulamalar konusunda defalarca endişelerini dile getirmiştir” diyen Pengyu “Çin, ABD’yi hatalı eylemlerini derhal düzeltmeye, Çin’e karşı ayrımcı kısıtlamaları sona erdirmeye ve Cenevre’de yüksek düzeyli görüşmelerde varılan uzlaşıyı ortaklaşa korumaya bir kez daha çağırıyor.” ifadelerini kullandı.
Analistler, tarafların Cenevre’de varılan uzlaşıyı farklı şekillerde yorumlamış olabileceklerini vurguluyor. 22V Research Çin Araştırmaları Başkanı Michael Hirson, görüşme sonrası yayımlanan ortak bildirinin kritik minerallere açıkça değinmediğini hatırlattı.
Hirson müşterilere gönderdiği notta şunları söyledi: “ABD tarafı yalnızca duymak istediğini mi duydu, yoksa Pekin, ABD’nin Çinli şirketlere yönelik son ihracat kontrollerine karşılık olarak yan anlaşmadan geri mi çekildi, belli değil.”
Bu durum, kırılgan ateşkesin bozulmasına zemin hazırlıyor. Cenevre’deki ikili görüşmelere aşina bir kaynak, “Eğer Çin üstü kapalı ima yerine açıkça, iki tarafın farklı fikirlerde olduğunu söylerse, bu daha fazla misillemeyi ve ilerlemenin önünü kesebilecek bir süreci tetikleyebilir” dedi.
Cuma öğleden sonra düzenlediği basın toplantısında Trump, Çin’in “anlaşmanın önemli bir kısmını ihlal ettiğini” yineledi ama “Başkan Xi ile görüşeceğime eminim ve bunu çözeceğimizi umuyorum” ifadelerini kullandı.
Hazine Bakanı Scott Bessent ise Perşembe gecesi Fox’a verdiği röportajda Çin ile görüşmelerin “biraz tıkandığını” söyledi ama önümüzdeki birkaç hafta içinde daha fazla müzakere olacağını düşündüğünü ekledi. Hazine Bakanlığı, Cuma günü yorum taleplerine hemen yanıt vermedi.
Ancak yeni bir müzakere turu öncesinde karmaşıklık artıyor. Trump yönetiminin 2 Nisan tarifeleri ve Çin’in fentanil trafiğine yönelik uygulanan tarifeler için Uluslararası Acil Ekonomik Güçler Yasası’nı (IEEPA) kullanımı, iki mahkemenin bu yetkiyi geçersiz kılması ve bir başka mahkemenin yürütmeyi durdurma kararıyla hukuki belirsizlik içinde.
Analistlere göre bu yasal belirsizlik, ABD’nin müzakerelerdeki elini zayıflatabilir. Bu hafta Dışişleri Bakanlığı’nın ABD’deki Çinli öğrencilerin vizelerini “agresif şekilde” iptal etmesi de Pekin tarafından tırmandırıcı bir hamle olarak görülüyor.
Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi Ekonomi Programı Direktörü ve eski Dışişleri Bakanlığı baş ekonomist yardımcısı Philip Luck, “Gerginliğin azalacağı sabit bir rotada değiliz” dedi ve ekledi: “İhracat kontrolleri ve göç zaten çatışma noktaları. Ticaretin de yakında masaya geri dönmesini bekliyorum.”
22V’den Hirson, Trump ile Çin lideri Xi Jinping arasında yapılacak bir telefon görüşmesinin, tansiyonu düşürmek açısından kritik olacağını söylüyor. Özellikle de ihracat kontrollerinin Ticaret Bakanlığı’nın sorumluluğunda, ticaret görüşmelerinin ise şu ana dek Hazine ve Ticaret Temsilciliği tarafından yürütülmesi nedeniyle bu mümkün görünüyor.
Hirson, “Trump-Xi görüşmesinin kamuoyunda açıkça konuşuluyor olması—tek taraflı tırmandırıcı adımlar atmak yerine Çin ile doğrudan temas kurma arayışı—olumlu bir işaret” dedi.
Yine de analistler temkinli. Zira ABD hâlâ yarı iletkenler ve ilaç sektörünü hedef alan yeni gümrük tarifeleri üzerinde çalışıyor ve IEEPA kullanılamazsa başka yollarla tarifelere yönelme ihtimalini değerlendiriyor. Ayrıca, yönetim içinde şahin görüşlü isimlerle, daha çok ekonomi ve piyasaları önceleyen isimler arasında tartışmalar olduğu biliniyor.
Eğer Trump-Xi görüşmesi gerçekleşmezse, iki taraf da ihracat kontrolleri üzerinden birbirine üstün gelmeye çalışabilir. Bu da hem ABD’de hem de Çin’de tedarik zinciri aksaklıkları riskini artırabilir.
