11 Ağustos'ta Suudi Arabistan'ın en büyük futbol müsabakası olan Suudi Pro Ligi, 2023-24 sezonu için start alacak. Geçen sezonki turnuva pek de heyecanlı geçmedi. Maçları ortalama sadece 9300 taraftar izledi. Son beş sezonun üçünde gol kralı, dünyanın en iyi kulüplerinden hiçbirinde oynamamış Faslı Abderrazak Hamdallah oldu.

Ancak bu sezon farklı olabilir. Hamdallah'ın takımı Al Ittihad, Real Madrid'den 2022 Ballon d'Or dünyanın en iyi oyuncusu ödülünü kazanan Karim Benzema ve Chelsea'den yıldız orta saha oyuncusu N'Golo Kante'yi kadrosuna kattı. Ballon d'Or ödülünü beş kez kazanan Cristiano Ronaldo, Ocak ayında Manchester United'dan bir başka Suudi kulübü olan Al Nassr'a transfer oldu. Liverpool'un eski kanat oyuncusu Sadio Mané de ona katılırken, Liverpool'un kaptanı Jordan Henderson da Al Ettifaq'a imza attı. Liste uzayıp gidiyor. Suudi ligindeki takımlar bu yaz 480 milyon dolardan fazla harcama yaparak dünya futbolunun en çok harcama yapan takımları arasına girdiler.

Pro League'in hamleleri, Suudi Arabistan'ın, ülkenin veliaht prensi ve fiili yöneticisi olarak bilinen Muhammed bin Salman tarafından desteklenen milyarlarca dolarlık küresel spor hamlesinin sadece bir parçası. Bu hamle futbolun çok ötesine geçerek küresel golf, Formula 1 motor yarışları, boks ve daha birçok spor dalını etkiliyor. Salman'ın amacı sporu kullanarak Suudi Arabistan'ı modernleştirmek ve dış dünyanın 36 milyon nüfuslu çöl krallığına dair algısını dönüştürmek.

Suudi savurganlığı, küresel spor endüstrisinin dijital bozulma ve yeni bir özel sermaye yatırımı dalgasıyla sarsıldığı bir dönemde gerçekleşiyor. Suudi yetkililer eleştirilere kulak tıkıyor. Washington'daki Suudi Büyükelçiliği'nden Fahad Nazer, ülkenin sporla uğraştığı fikrinin "gerçeklerden daha uzak olamayacağını" söylüyor. Bu tür iddiaların "etnik merkezcilik" koktuğunu söyleyen Nazer, her şeyin Batılılar değil Suudi Arabistan ve vatandaşları düşünülerek yapıldığını söylüyor.

Pek çok gözlemci bu hamlelerin sadece Suudi Arabistan'ı değil, küresel sporun kendisini de değiştireceğine, inisiyatifi takımların ve turnuvaların boğucu Batılı koruyucularından alıp dinamik yeni bir güç getireceğine inanıyor. Harcamalar birkaç yıldır devam ediyordu ancak yakın zamana kadar tam kapsamı dağınık bir yaklaşımla gizleniyordu. Yatırımlar ve müzakereler, oyuncu satın alma, yabancı kulüp satın alma, yerli kulüpleri geliştirme ve yurtiçi ve yurtdışında turnuva satın alma veya geliştirme dahil olmak üzere spor endüstrisinin birçok katmanında gerçekleşti.

Bu anlaşmalar, hükümetin kendisi, Kamu Yatırım Fonu (PIF), egemen bir varlık fonu ve hatta dünyanın en karlı şirketi olan petrol şirketi Saudi Aramco da dahil olmak üzere bir dizi Suudi kuruluşu tarafından takip edildi. Yarım düzine büyük spor dalında harcanan en az 10 milyar dolarla kapsam oldukça etkileyici.

2021 yılında Suudi liderliğindeki bir konsorsiyum, İngiltere Premier Ligi'nin (epl) köklü ama zor durumdaki takımı Newcastle United'ın kontrolünü 391 milyon dolara devraldı. Suudi Arabistan'ın yerel ligini geliştirmenin yanı sıra, 2022'de komşusu Katar'ın izinden giderek 2030'da Dünya Kupası'na ev sahipliği yapmak için teklifte bulunacağına dair yoğun spekülasyonlar var. Körfez parasının 2021'de bir Avrupa süper ligi kurma girişimini desteklediği düşünülüyor ancak bu girişim taraftarların muhalefeti üzerine çökmüştü.

Golfte, Amerika'nın ana organizasyonu olan PGA Tour, Suudi Arabistan'ın en iyi oyuncularına bağlılıklarını değiştirmeleri için yüz milyonlarca dolar teklif ederek sporu kargaşaya sürükleyen liv Golf ile birleşmeyi kabul etti. Bir başka organizasyon kuruluşu olan Avrupa'nın dp World Tour'u da anlaşmanın bir parçası. Sahaları liv etkinliklerine ev sahipliği yapan Donald Trump bunu "güzel ve göz alıcı bir anlaşma" olarak tanımlıyor. İki sol eğilimli senatör Elizabeth Warren ve Ron Wyden, geçtiğimiz günlerde ABD Adalet Bakanlığı'na yazdıkları bir mektupla "Suudi rejiminin ihlallerini aklamaya yönelik son girişimini" kınadılar.

Suudi Arabistan Cidde'de yeni bir Formula 1 Grand Prix'sine ev sahipliği yapıyor ve başkent Riyad yakınlarında bir pist inşa ediyor; Suudi yatırımcıların geçen yıl Formula 1'in tamamı için 20 milyar dolar teklif vermeyi düşündükleri bildirildi. Suudi spor bakanı bu haberleri "tamamen spekülasyon" olarak nitelendirerek reddetti. Aramco, F1'in ana sponsorlarından biri olmaya devam ediyor.

Erkekler atp tenis turundan bir yetkili, aralarında PIF'in de bulunduğu olası yatırımcılarla "olumlu" görüşmeler yaptıklarını itiraf etti. Kadınlar tenis turu WTA da Suudi Arabistan'da bir etkinlik düzenleyip düzenlememeyi düşünüyor ve bir yetkili kısa süre önce bu ülkeyi ziyaret etti. Krallık artık büyük boks maçlarına, güreş müsabakalarına ve e-spor etkinliklerine ev sahipliği yapıyor. İklimine rağmen 2029 yılında Asya Kış Oyunlarına ev sahipliği yapmak üzere de seçilmiştir.

Peki ülke neden spora para harcıyor? Kibir ve kıskançlık bir rol oynuyor. Birçok Suudi kraliyet ailesi taraftar. Başka yerlerdeki takımlara yatırım yaptılar ve şimdi kendi takımlarını kurmak istiyorlar. Ayrıca küresel spor elitleri arasında ciddiye alınmak istiyorlar. Pif Valisi Yasir Al-Rumayyan bir golf delisi. PGA Tour-liv anlaşmasıyla ilgili son kongre oturumlarının bir parçası olarak yayınlanan belgeler, işlemin bir parçası olarak önerilen bir fikrin, Amerika'nın en seçkin kulübü olan Augusta'ya üyelik kazanabileceği olduğunu gösteriyor.

Suudiler komşularının adım atmasını izledi. Katar'daki Georgetown Üniversitesi'nden Danyel Reiche, yarışın 1993 yılında başladığını söylüyor. O yıl Katar ilk kez bir atp erkekler tenis turnuvasına ev sahipliği yaptı (Boris Becker kazandı). 2022 Dünya Kupası'na ev sahipliği yapmak için 200 milyar dolar harcadı. Kraliyet ailesinden biri aynı zamanda Fransa'nın en iyi kulüplerinden Paris St Germain'in de sahibi. Abu Dabi kraliyet ailesinden birinin sahibi olduğu Manchester City şu anda dünyanın en değerli futbol markası.

Ancak Suudilerin planı, elitlere sağlanan avantajların ve komşulara ayak uydurmanın çok ötesine geçiyor. Yükselen enerji fiyatları ve üretim sayesinde petrol ihracatının bu yıl 166 milyar doları ya da gayrisafi milli hasılanın %16'sını aşması bekleniyor. Küresel enerji dönüşümü yaklaşırken, krallığın "Vizyon 2030" planı, yeni endüstriler geliştirerek ve ekonomiyi liberalleştirerek, daha fazla kadının işgücüne katılması da dahil olmak üzere, ekonomisini petrolden uzaklaştırmayı amaçlıyor. PIF, 700 milyar dolardan fazla fonunu ekonominin yeni alanlarına sermaye aktarmak ve marka ve teknolojiye stratejik yatırımlar yapmak için kullanan kilit bir oyuncu.

Krallık, Suudi Profesyonel Ligi'nin yatırım ve taraftar çekmesini istiyor. Lig 2030 yılına kadar yılda 100 milyon ziyaretçiyi ağırlamayı hedefliyor (2021'de 64 milyon ziyaretçi vardı). Yetkililer ligin o zamana kadar gelirini dört kat artırarak 480 milyon dolara çıkaracağını umuyor, ancak bu rakam geçen yıl bunun on katını elde eden Avrupa Futbol Şampiyonası'nın yanında sönük kalıyor.

Sporun ekonominin geri kalanı üzerinde yayılma etkisi yaratacağı umuluyor. Bunun bir parçası da dini çekişmeler, aşırıcılık ve savaşla bilinen bir bölgede yeniden markalaşma çalışması. New York'taki bir düşünce kuruluşu olan Dış İlişkiler Konseyi'nden Steven Cook, "Bölgede çatışma değil refah için birlikte çalışmak herkes için daha iyi ve Suudiler bunun ön saflarında görülmek istiyor" diyor.

Daha iyi bir marka ve daha fazla etkinlik, hükümetin 2019'da GSYH'nin %3'ü olan turizm sektörünü 2030'da %10'a çıkarmayı umduğu turizm sektörünü canlandırabilir. Bir tatil merkezi olmak istediğinizde, yıldız gücü yardımcı olur: Futbolun belki de en büyük oyuncusu Lionel Messi, Suudi turizm elçisi ve Instagram'daki 482 milyon takipçisine güneşli fotoğraflar gönderiyor.

Spor, sosyal reformu tamamlayıcı bir mekanizma olarak bile faydalı olabilir. Suudi hükümeti son yıllarda cinsiyetlerin kamusal alanda bir arada bulunmasını daha kabullenir hale geldi ve aşırı hevesli din polisini dizginlemek için bazı adımlar attı. Kadınların araba kullanmasına nihayet 2018'de izin verildi. Artık erkeklerin yanı sıra kadın sporlarını da destekliyor. Suudi kadın futbol takımı Mart ayında FIFA'dan ilk derecesini aldı. Tüm bunlar ülkeyi kadın turistler için daha cazip hale getirebilir.