Türkiye’de yerleşiklerin yurt dışında konut alımları yine rekor kırdı. 2024’ün son çeyreğinde yurt dışında gayrimenkul yatırımları 2 milyar dolara ulaştı. Bu rakam, Türkiye’ye net doğrudan sermaye girişini de aşağı baskılayan bir niteliğe sahip.
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) Doğrudan Yatırımlar Bülteni’nin 2024 Dördüncü Çeyrek sayısı yayımlandı. Raporda yer alan bilgiye göre yabancıların Türkiye’de konut satın alımlara azalırken Türkiye’de yerleşiklerin yurt dışında konut alımları rekor kırdı.
Türkiye’den yurt dışına yapılan doğrudan yatırımlar içinde gayrimenkul sektörü ağırlık taşımaya devam etti. 2024’ün son çeyreğinde bu alandaki yatırım payı gerilese de Yunanistan, Cezayir, Özbekistan ve Kazakistan’a yapılan yatırımlarda çarpıcı artışlar yaşandı. Özellikle Cezayir’e yapılan yatırımlar sıfırdan 150 milyon dolara yükselirken, Kazakistan, Özbekistan ve Yunanistan’a yapılan yatırımlar da katlanarak arttı.
Yurt dışından gayrimenkul alımlarında artış
Türkiye’de yerleşiklerin yurt dışından gayrimenkul alımlarındaki artış da dikkat çekici seviyelere ulaştı. 2017-2021 döneminde çeyrek dönem ortalaması 255 milyon dolar olan bu alımlar, 2022’de 505 milyon dolara, 2023’te 1,4 milyar dolara ve 2024’te 2 milyar dolara yükseldi.
Raporda bu konu ile ilgili değerlendirmede yer aldı. Buna göre;
Son yıllarda Türk vatandaşlarının altın vize (golden visa) programlarına talebi artmıştır. Altın vize, yatırım yoluyla belirli bir ülkeye oturum izni veya vatandaşlık hakkı kazandıran bir tür vize programıdır. Bu yatırımlar genellikle gayrimenkul alımı, iş kurma, büyük meblağlarda para yatırma gibi seçenekleri içermektedir. Ekonomik fırsatlar, daha iyi yaşam koşulları ve çocuklarının geleceği gibi nedenlerle Türkiye’den de altın vize talepleri artmıştır.
Özellikle gayrimenkul yatırımları üzerinden sağlanan altın vize başvuruları Türk yatırımcıları için cazip olmuştur. Portekiz ve Yunanistan’ın altın vize programları gayrimenkul yatırımına dayalı olarak daha kolay başvuru süreci ve düşük yatırım tutarları ile öne çıkmıştır. Türk yatırımcılar Yunanistan’da ikinci, Portekiz’de ise dördüncü sırada yer almaktadır.
2022 yılı ve sonrasında Türk vatandaşlarının aracı şirketlere olan talepleri de hızla yükselmiştir. Henley & Partners’ın Türk yatırımcılardan aldığı talepler 2021’de yüzde 147, 2022’de yüzde 53, 2023’te ise yüzde 136 artmıştır.
2024 yılında Henley & Partners kaynaklı başvurularda da Türk vatandaşlarının en çok başvurduğu oturum programları Yunanistan Altın
Vize Programı, Letonya Yatırımla Oturum Programı ve Portekiz Altın Oturum İzni Programı olurken en çok başvuru alan vatandaşlık programı St. Lucia Yatırımla Vatandaşlık Programı olmuştur.
Ülkenin ekonomik kalkınmasına katkıda bulunan yabancı kişilere ve ailelerine vatandaşlık belgesi verilmesine olanak sağlayan İtalya, İspanya ve Malta’nın programlarına da ilgi artmıştır
Yabancı sermayeli şirket sayısı da azaldı
Rapora göre, 2024’ün dördüncü çeyreğinde kurulan yabancı sermayeli şirket sayısı, geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 30,8 azalarak dikkat çekici bir gerileme gösterdi.
Tüm faaliyet gruplarında düşüş yaşanırken anonim şirketlerde bilgisayar programlama, limited şirketlerde ise toptan ticaret öne çıkan sektörler oldu.
Doğrudan yabancı yatırım net girişleri 1,3 milyar dolara gerileyerek geçen yılki seviyenin yüzde 35,6 altında kaldı. Bu dönemde doğrudan yatırım girişleri 3,7 milyar dolar olurken yurt dışına çıkan doğrudan yatırım miktarı 2,4 milyar doları buldu. Gayrimenkul kaynaklı girişler hariç tutulduğunda, net sermaye hareketi 688 milyon dolar giriş olarak hesaplandı.
Yabancılara yapılan konut satışlarında gerileme
Yabancılara yapılan konut satışları da gerileme trendini sürdürdü. Satışlar yüzde 3,3 düşerek 6 bin 583 adede gerilerken bu satışların yüzde 35,8’i İstanbul’da, yüzde 32,8’i ise Antalya’da gerçekleşti. En çok konut alan yabancı uyruklular sırasıyla Rusya (1.232), İran (611) ve Ukrayna (477) vatandaşları oldu.
En fazla tercih edilen sektör imalat
Yabancı yatırımlarda en fazla tercih edilen sektör imalat oldu. Bu sektör, yüzde 34,5’lik pay ile ilk sırada yer aldı. Onu yüzde 25,3’lük payla toptan-perakende ticaret izledi. İmalattaki yatırım payı geçen yıla göre daralırken, ticaret sektöründeki payda artış gözlendi.
Yatırımların yüzde 43,9’u Almanya ve Hollanda’dan
Ülke bazında değerlendirildiğinde, Türkiye’ye yapılan doğrudan yatırımların yüzde 43,9’u Almanya ve Hollanda kaynaklı oldu. ABD, İrlanda ve İsviçre ise Türkiye’ye olan yatırımlarını önemli oranda artıran ülkeler arasında yer aldı.
Tüm ülkelerin Türkiye’de kurduğu şirket sayısında azalma
Yeni kurulan yabancı sermayeli şirketlerin sayısına göre İran ve Almanya ortaklı şirketler ilk sırayı aldı. Ancak tüm ülkelerin Türkiye’de kurduğu şirket sayısında genel bir azalma yaşandığı gözlemlendi. İstanbul, yüzde 60,2’lik pay ile yabancı şirket kuruluşlarının merkezi olmaya devam etti.
